خنده بر هر دردی دوا ست …

 

 

 

یادداشتی به بهانه ی اجرای نمایش “در حضور باد” در بوکان

عبدالرحمن عزیزی – 

چند روزی است به همت استاد گرانمایه تئاتر و سینما شهرمان بوکان جناب استاد مظهر (بهروز) اسراری حال و هوای تئاتری پیدا کردیم و بعد از مدت های مدید و طولانی از ما خواست ، از خواندن و نوشتن دست برداریم و کاری عملی پیش بگیریم .
از پیش با شیوه کار استاد آشنایی داشتم .

تئوری ، تجزیه وتحلیل ، مشاوره ومشورت ، مطالعه ، رها کردن متن و حرکت ، تکنیک و اجرا و حرفه ای شدن .
مظهر اسراری شیوه کاری خود را دارد .

همه چیز در آن واحد درهم می شکند و باید بدون فاصله این شکستگی با شیوه نو بنا شود . محکم تر و جسورانه تر .

متن را برای ایجاد حرکت و حرکت را برای دفاع از متن می خواهد .
بعد از ساعت ها بحث و بررسی قانع شدیم که ” خنده بر هر دردی دوا است ” .

پس با تکنیک های خنده و طنز ، نمایشی در خور توجه و ماندگار خلق کنیم و نتیجه این شد : “در حضور باد” نوشته بهرام بیضایی .
نشست های گروه تئاتر کوچک بوکان ، نشست های تخصصی شد که در پارک ساحلی و در فضای طبیعت برگزار می شد .
در این نشست ها مظهر اسراری ، اسماعیل احمدیان و من به طور بسیار مبسوط در خصوص اهمیت خنده و طنز در نمایش صحبت کردیم .
نمایشنامه “در حضور باد” آقای بهرام بیضایی را در سال های ۱۳۷۱ در چند نوبت اجرای عمومی و جشنواره اجرا کرده بودیم .

این بار متن کامل آن را در چند نوبت روخوانی کردیم .
“بهروز اسراری ” در خصوص تکنیک های نمایشی و نشانه شناسی نمایشی در نمایشنامه های بهرام بیضایی و به ویژه تکنیک های طنز و کمدی و خنده ، موقعیت های آدم های نمایش ، شخیصت پردازی ، زیبایی شناسی صحنه و این اثر نمایشی به ایراد سخن پرداختند .
او معتقد بود گروه تئاتر کوچک از نظر اجرای آثار طنز و ایجاد خنده با دیگر گروه ها و همکاران متمایز بوده و هست .
اسراری می گوید :
برای اجرای نمایش “طنز وکمدی ” بازیگر محرک و تولید کننده اصلی اجرای نمایش است . بازیگران طنز ، شخصیتی پویا ، خلاق، واندیشمند هستند اما در نمایش های دیگر بیشتر در نهاد خود فرو رفته و مجری هستند .

در آثار طنز و خصوصا این اثر نمایشی ، کارگردان فراموش می شود و همه چیز گروهی و تابع کنش و واکنش های جمعی و صحنه و تماشاگران می شود .
بازیگران طنز دارای طبع و روحی لطیف و شاعرانه اما جسور و بی پروا هستند .

بازی در آثار طنز پر از بیان احساسات از ترس و استرس و اضطراب ، عشق و خیانت ، زندگی و مرگ ، خواب  وبیداری و شادی های کودکانه است .

 وباعث نوآوری و تازه گی و تعجب و خیره ماندن از اعمال و عکس العمل های تازه تر باشیم .
و به همین دلیل است که اسراری تأکید دارد باید به منابع و مراجع دسترسی پیدا کرد و کوچک ترین و جزئی ترین نکته و نقطه ، تجزیه و تحلیل شود .

و در همه جای متن و حواشی آن سرک کشید و تحقیق و پژوهش و تفحص نمود .

اهداف نویسنده را کشف کرد و در انتقال صحیح و درست آن به تماشاگران کوشش شود تا خنده آن ها از ته دل باشد نه از روی اجبار و حماقت بازیگران .


موفقیت بازیگر طنز در این است که مهم ترین اصل و هدف او مشخص باشد .

به تعهدات اخلاقی و انسانی خود به مخاطبین پای بند باشد .

با خود و افکارش رو راست و صادق بماند .

تا مشخص شود چگونه می اندیشد و چه موضعی در اثر نمایشی یافته است و دارد .

در مرحله بعدی ایجاد ارتباط درست بین هنرمند و دیدگاههای کاراکترهای نمایش است که در ارائه نگرش اثر و معنای واقعی آان نقش بسزا و بسیار بااهمیتی دارد و بدون آن نمایش یا ناقص و یا بی معنی خواهد بود .

همزمان با شروع کار نمایش طنز ، دراماتورژ طرح اولیه صحنه را تشریح و جزئیات آن را مرحله به مرحله تکمیل می کند و به تأئید نهایی می رساند .

بهبودی اصلی نمایش و شکل گیری اصلی توسط طراح صحنه انجام می شود .

تمرینات اصلی بعد از این مراحل است که به اوج خود می رسد .
دیالوگ ها جان پیدا می کنند .

واژه ها و آوا ها در پناه یکدیگر امنیت می یابند .

وشخصیت ها به حد اعلای آفرینش می رسند .

آن وقت است که همه همراه هم می شوند.
اجرای نمایش طنز وخنده تابع شرایط سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی محل اجرا است .

که بنا به سرشت آن دارای افت و خیز های فراوان و نوسانات بسیار است و گاهی همین عوامل است که باعث عدم اجرا یا موفقیت نمایش کمدی می شوند و هنرمندان کمتری نیز در این مقوله به فعالیت می پردازند .
در یک نگاه بسیار اجمالی و خلاصه شده به تاریخ نمایش کردستان ، خواهیم دید مدت مدیدی است که تئاتر طنز  باب و رواج داشته و همه ی آن ها در یک نکته نیز اشتراک وجه دارند . انتقاد و زهر خند و پشت پا زدن به اوضاع سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و طبیعت با ایجاد تفنن و خنده های واقعی و تفکر آمیز است.
بهرام بیضایی در ابتدای نمایشنامه ” در حضورباد” ، نگاشته است که “مضحکه بی معنی ” است .

بهرام بیضایی در کتاب نمایش در ایران در دهه پنجاه سخنی در این باره دارد .

“در سرزمینی که لحظه های شاد زندگی ، انگشت شمار است ، نمایش مضحک هم اگر هست ، عقده دار است” .
این سخن هنوز هم در این عصر مصداق دارد و درست از آب در آمده است .

شرایط انسانی در جهان و طبیعت پیرامونش بر وفق مراد او نیست و هنرمندان و نویسندگان نتوانسته اند به خوبی کمدی را جدی بگیرند و به آن توجه بیشتری نشان دهند .
نمایش طنز در کردستان ریشه در تقلید ، عروسک گردانی ، مراسمات سنتی و اعیادی و ادبیات شفاهی و بیت و حیران و لاوک و لطیفه های محلی و پند پیشنیان دارد که متأسفانه در دهه ی اخیر مورد هجوم و بی توجهی بسیاری قرار گرفت و اجرای تئاتر به سبک غربی و ترجمه نمایشنامه های خارجی ناشی از تغییرات سیاسی اجتماعی و اقلیمی بوده است.
امید است گروه تئاتر کوچک بتواند با اجرای بسیار خوب کمکی در روند تئاتر طنز داشته باشد و اثری به یادگار و ماندنی در تاریخ تئاتر منطقه خلق کند .

تاريخ انتشار: ۲۷ مهر ۱۳۹۳

منبع:سایت تئاتر فستیوال