لە سێبەری چیادا پرسەیەك حەیدەرعەبدوڕەحمان Haeder Abdulrahman
لە سێبەری چیادا
پرسەیەك
باران بە لێزمە دەباری، بەڵام بەلامەوە گرنگ بوو، نمایشی ( لە سێبەری چیادا ) ی هیوا سوعاد ببیننم ، بۆ ئەوەی پێداچوونەوەیەكی بەراورد كاری نێوان ئەو بەرهەمە تازەیەو بەرهەمی پێشووی ( ئافرەت لە دۆزەخ دا) بكەین و ئاستی پێشكەوتن یان شكست هێنانی ببینین، ئەگەرچی هەر بینەرێك پێشتر پێشبینیەكی تایبەتی خۆی هەیە و دەزانێ هەندێ لەو دەرهێنەرانە نوێ بوونەوەی بەردەوامیان پێوە دیارە، هەندێكی تریان وا خولقاون كە توانای گۆڕانیان نەبێ و نەتوانن لەو قالبە چەق بەستووەی هەیانە هەنگاوێك بچنە پێشەوە.
لەو سۆنگەیەوە ئەگەر ئەو بینەرە لە قەیرانی شانۆدا نەژیابا،له و شاره دا، ئەوە خۆی بەربژێر دەبوو لەوەی كامە شانۆگەری ببینی َ و كامە نەبینێ ، چونكە بینەریش مافی خۆیەتی پەروەردەیەكی دروست بۆ خۆی دابنێ ، چۆن ئەكتەرێك یان دەرهێنەرێك هەوڵی بەرەو پێشەوە چوونی خۆی و پەرەپێدانی هوشیاریی خۆی دەدات، بەهەمان ئاراستە بینەریش هەمان هەڵسووكەوت لەگەڵ شانۆدا دەكات، چونكە ئاستی نمایش كاریگەری ئەرێنی و نەرێنی خۆی بەجێ دێڵێ لەسەر مەعریفەو ئاستی چێژی بینەر. رەنگە كاریگەرییەكانی بینینی بەرهەمی داتەپیو بۆ كەسیك كە كاری رەخنەیی ئەنجام بدات، قورستر بێت لەئەركی بینەرێك، چونكە هەمیشە بەرهەمی شانۆیی بەپێز، گڕو تینێكی گەرم بەرەخنەگر دەدەن و پانتاییەكی ئەوەندە بەرفرەوانت بۆ دەڕەخسێنن، هەرگیز نەتوانی دەست لەگەردنی قەڵەم هەڵگریت، تۆ هەرچەند لەكرۆك و فانتازیای نمایش نزیك دەبیتەوە، ئەو هەزار ئەوەندە لێت دوور دەكەویتەوەو ناچاری ئەوەت دەكات رەدووی كەویت،.بەڵام بەرهەمی روخاو جگە لەوەی هیچت پێ نابەخشیت، لە هەمان كاتدا دەتخاتە نێو قەفەسیش و دەتخنكێنێ
زۆر جاران رەخنە بەها لۆژیكیەكانی خۆی لەدەست دەدات، كە بیەوێت، بۆ بەرژەوەندیە تایبەتیەكان بە ئەنقەست ئاراستە راستەقینەكانی خۆی بگۆڕی، بۆَپەردەپۆش كردنی شكستی دەرهێنەر خۆی لەقەرەی نمایشێكی روخاو بدات و موزایەدە بۆ دەرهێنەرێك یا بەرهەمێكی شانۆیی بكات، ئەو كات رەخنەش دووچاری هەمان شكست دەبێت كە رووبەرووی شانۆگەریەكی روخاو بۆتەوە.
ئەوەی لەپەراوێزی هەندێ لەو نمایشانەدا دەڕەخسێ ئەوەیە كە فەشەل هێنانی دەرهێنەرێك تەنها هاوكێشەیەكی نەرێنی نیە بۆ دەرخستنی بێ دەسەڵاتی دەرهێنەرێك و شكست خواردنی ئەزموونێكی، بەڵكو ئەو كاریگەرییە نەرێنیە هەر بەرهەمێكی شانۆیی كاریگەری تایبەتی خۆی لەسەر شانۆ بەگشتی بە جێ دێڵێ و لەرووی مێژوویی و رۆشنبیریی و كۆمەڵایەتی و هونەری و دەروونییەوە ئاسەوارو تێڕوانینێكی نەگەتیفانە بەسەر قۆناغەكانی شانۆ بەجێ دێڵن كە بینەر تێیدا هەست بەنامۆ بوون و رەشبینی بكات بەرامبەر بەئایندەی شانۆی كوردی و هەلومەرجەكانی.
هەرگێز بەرهەمی كرچ و كاڵ ناتوانێت لەكەشو هەوای سڕ بووی شانۆ لەناوچەیەكدا بگۆڕێت، یان تەكانێكی پێ بدات، یاخود ئاستی هوشیاریی كۆمەڵایەتی پێ بەرز بكرێتەوە، بەپێچەوانەوە مەودای بینەرو شانۆ زێتر لێكتر دوور دەكاتەوە، قەوارەی قەیرانی بینەر بەرفرەوانتر دەكات
بۆیە ناشێت بینەر وای بۆ بچێ كە ئەو بەرهەمانە تەنها ناسنامەی ئەو دەرهێنەرانە ئاشكرا دەكەن و متمانەی بینەرانی شانۆیان لێ دەسێندرێتەوە، بەڵكو دەبێت ئەوان ئەسەف بۆ ئەوە بخۆن كە ئەو دەرهێنەرانە لەپای ئەو شانۆ فرۆشیە، هونەری گەلێك دەخەنە مەزاد و سووكایەتی بە كولتووری ئەوان دەكەن
بینەری ئێمە ئێستاكە بینەری تەنیا شارێكی تایبەتی نیە، بەڵكو بینەری هەموو كوردستانە، بەشارو شارۆچەكەكانیشەوە، كەسێكی نابەڵەد نیە لەو بزاڤە شانۆییە گەرم و گوڕەی ئێستاكە لەكوردستاندا لە ئارا دایە، ئەگەر زۆرینەی ئەو شانۆگەریانەی نەبینێت، ئەوە ئاگای لەتەواوی چالاكییە شانۆییەكانەو دەزانێ شانۆ ئێستاكە وێڕای هەموو تەنگژەو ئاریشاكان لە دەستپێكی قۆناغێكی نوێیە، بۆیە بەئاسانی دەست بەرداری ئەو ئومێدە نابێت كە بەئایندەی شانۆی كوردی دروستی كردووە
گەمەكردنی هەندێ دەرهێنەر لەو دەرهێنەرانەی خۆیان بە قۆناغە تازەكەوە هەڵواسیووە و دەرهێنەری ماوە بەسەرچوویان پێ دەڵێن، بەعەقلو مەزاجی بینەر بێهودە دەبێت، ئەگەر نایانەوێت نان و پیاز بە شانۆوە بخۆن و بەراستەقینە بەرژەوەندی باڵای گەلەكەیان بەلاوە گرنگە، با هەرچی زووە ئیعلانی دەست هەڵگرتن بكەن لەشانۆو دان بەوەدا بنێن كە زەمەنی ئەوان كۆتایی هاتووەو ناتوانن لەو زەمەنی ئێستاكەدا بەهەمان ریتمی رابووردوو بڕۆن
هیوا سوعاد ـ كە تەمەنێكی زۆری لەگەڵ شانۆدا بەسەر بردووە، لەدوا ئەزموونی خۆیدا ( لە سێبەری چیادا ) جارێكی دیكە سەلماندی كە ناتوانێت ئەو سنوورە تەقلیدییە تێپەڕێنێ، چونكە تێپەڕاندنی سنوور رووەكێكی سروشتی نیە لەخۆیەوە دروست بێت، ئەگەر دەرهێنەر نەبێتە پارچەیەك لەگۆڕانكارییەكانی شانۆو پێشكەوتنەكانی، لەرێگەی گۆڕینەوەی ئەزموون و تەفاعول كردن لەگەڵ دەرهاوێشتە نوێكانی شانۆو خۆتەرخانكردن بەپیشەی شانۆیی و بەشدار بوون لەوۆرك شۆپ و بە پراكتیك كردنی تیۆرە شانۆییەكان
خۆ خزمەتكردن بەشانۆ هەر تەنها خۆ هەڵواسین نیە بەكاری دەرهێنانی شانۆیی، ئەو لەبری ئەوەی پێگە كارگێڕیەكەی خۆی بۆ قۆرخ كردنی دەرفەتی كاركردن بقۆزتەوە بۆ خۆی، وا چاكترە ئەو دەرفەتانە بەگەنجە شانۆكارەكانی شارەكەی ببەخشێ، كە بەحەسرەتی ئەوەن ساڵێ جارێ بەرهەمێكی شانۆیی نمایش بكەن
ئەو پارساڵ ( ئافرەت لە دۆزەخ دا )ی نمایش كرد، هەموو بینەرانی خستە گومانەوە، چونكە ستایل و فۆرمی شانۆییەكە بەزەقی دیار بوو، ئەو كات گوتم: دەبێ ئەو دەرهێنەرە بە یەكجاری دەست لەشانۆ هەڵدەگرێ، لەبەر ئەوەی تازە ناتوانێت رێكەوتێكی تری وەك ئەم رێكەوتە بۆخۆی دروست كاتەوە. ئێستا دوای نمایش كردنی (لە سێبەری چیا) و ئەو شكستەی دووچاری شانۆگەریەكە بۆوە، گومانەكانی بینەر بۆ نمایشی ئافرەت لە دۆزەخ یەكلا بۆوە
دەرهێنەر هەوڵی ئەوەی داوە تەقلیدێكی شانۆی یەكەم بكاتەوە لە رووی ستایل و فۆرم، بەڵام جگە لە چڕنۆك گرتن نەبێت لەو تەقلید كردنەوەیە هیچی تری هەڵنەهێنجاوە
رەنگە دەرهێنەر دووچاری جۆرێك لە واهیمە بووبێت كە پێی وابێ ئەو جگە لەوەی دەرهێنەرێكی مۆدێرنی سەردەمی نوێیە، لەهەمان كاتیشدا نووسەرێكی شانۆیی دەست رەنگینە لەداڕشتنی فەلسەفەی شانۆگەریەكەو هونینەوەی دیالۆگ و بەرز راگرتنی كرۆكی ناوەرۆك و فۆرمی شانۆگەریەكەی، لەمەشدا خۆ پەرست بووە كە بەو توانا پەڕپووتەی نووسین، دەقێكی پچڕ پچڕو دیالۆگ لاوازەوە، تێكستی شانۆگەریەكەی خستۆتە سەر شانی خۆی
ئەوەندەش بەلاوازی دەقەكەی داڕشتووە، كە دەقەكە ببێتە بونیاتێكی داتەپیوی ئەوتۆ، بوار نەڕەخسێنێ بۆ دروست كردنی وێنە و دیمەنی لێكتر جودا كە جۆرە هەمە رەنگییەك بداتە بونیاتی شانۆییەكەو بینەر لەو شیوەن و گریان و سینگ كوتانەی ژنان رزگار بكات و هەناسەیەك بە جێ بێڵێ بۆ بینەرو دەرباز بوون لەو ماتەم گێڕییە بەردەوامە بێ تام و چێژە، كە فەزای شانۆگەریەكەی دووچاری خنكان كردبوو، دەرهێنەر دەیەوێ بەشێك لە چاوەڕوانی و ئەشكەنجەو ئازاری بێ هودەی سێ ژن نیشان بدات، كە بەهاوسەرو كوڕو براكانیان قوربانیان داوە، كەچی قولاربانیەكان لەپای لە بیركردنی ئەو قوربانیانەو پشت گوێ خستنیان ئەو ژنانە دەخاتە نێو بازنەی ئەشكەنجەو ئازارێكی دەروونی، بەڵام دەرهێنەر هەر سێ ئافرەتی بە یەك شێوە دەرخستووە، كە ئەگەر لە بری سێ كاراكتەر تەنیا یەكیش بوایە هەر وەك یەك بوو، دواتریش ئافرەتی كوردی ئەوەندە بێ دەسەڵات و بێ بڕوا دەرخستووە، كە جگە لە گریان و شێوەن نەبێت هیچ رۆحێكی دیكەی مقاوەمەت و ئازایەتی و خۆ راگری تێدا نەبێت ، نەك هەر تەنها لەسەربوردەو چیرۆك و بەسەرهاتەكانیان، بەڵكو لە نواندنیش دا وەك تەنها ئافرەتێكن كە دابەشی سەر سێ كاراكتەر كرابن، بەڵام بە بێ ئەوەی ئەو دابەش كردنە بەئامانجێكی هونەری كرابێت و جوانیەك بە نواندن ببەخشێت
شانۆگەریەكە بەشێوەیەكی داخراو بە دەوری تەنیا بازنەیەكدا خول دەخواتەوە و دەرهێنەر دەسەڵاتی دەرچوونی نیە لەو بازنە داخراوەدا، بۆ دروست كردنی دیمەن و وێنەی تر، كە جۆرێك لە هەمە رەنگی وێنە دروست بكات ، تا ئەو شوێنەی شانۆگەریەكەی لە نێو قەیرانی وێنەی درامی و ستاتیكی دا نغرۆ دەكات و هەناسەیەك بۆ بینەر بە جێ نەهێڵێ بۆ حەسانەوەی مێشك و بینین .
لەو لاشەوە دەنگی ناوازە و ژاوەژاوی موزیك بینەر كاس دەكات و هەست بەوە دەكەیت كە نمایشەكەو دیمەنە دوورو درێژو دووبارە كراوەكانی، تەنیا بۆ كات تێپەڕاندن و درێژ كردنەوەی نمایش و بێ دەسەڵاتی دەرهێنەرە لە دروست كردنی وێنەی درامی.
بینەر بە درێژایی نمایش تەنیا دیمەنێكیش نابینێ ، بیوروژێنێ، شتێ لەزاكیرەی دا بە جێ نامێنێ مێشكی زاخاو بداتەوە، بۆیە لە كۆتاییە ساردو سڕو مردووەكەی نمایش دا، بەدەست بەتاڵی لەشانۆدا دێتە دەرەوە، وەك ئەوەی هیچی نەدیبێ.
