شانۆ له میدیا كوردییه كاندا حەیدەرعەبدوڕەحمان Haeder Abdulrahman
شانۆ له میدیا كوردییه كاندا
میدیاكان بە گشتی رۆڵی كاریگەری خۆیان هەیە لەرووی گەشەپێدانی مەعریفەی شانۆیی و بە مەدەنی بوونی كۆمەڵگا،بەڵام كاتێك هەست بە ناهەوسەنگی و پەراوێز خستنیشی دەكەیت،ئەو كات شانۆكاران بە تایبەتی و میدیاكان بە گشتی دەكەونە ژێر پرسیارەوە،ئایا ئەو هۆكارانە چین كە وا لە میدیاكان دەكەن فەرامۆشی شانۆ بكەن لە كاری میدیایی خۆیاندا،ئایا شانۆی كوردی پەیوەست بوونێكی لاوازی هەیە بە ژیانی كۆمەڵگاو خواستەكانی ؟ یاخود ئەو میدیایانە پێیان وایە شانۆ ناتوانێت كۆمەڵگا لە دەوری خۆیدا كۆكاتەوەو ببن بە سەرچاوە بۆ لێك نزیك بوونەوەو لێك بەستنەوەی میدیاكان بە خەڵكییەوە ؟ بێ شك دەبێت شانۆكاران بەر لە هەمووان بە دوای وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارانانەدا بگەڕێن چونكە ئەوان بەرپرس یەكەمی دروست بوونی دیاردەكە .
ئاراستەی میدیاكان بەرەو دوو سێكتەرە : یا ئەو مژارانەی كە سرنجی خەڵكی رادەكێشن و مەودای نێوان میدیاكان و كۆمەڵگا لێكتر نزیك دەكەنەوە، بە شێوەیەك كە وروژاندنی ئەو مژارانە زۆرترین هەوادار لە دەوری خۆیاندا كۆكەنەوە، یا ئەو مژارانەی كە دەبنە سەرچاوە بۆ بە دەست هێنانی باشترین بازاڕ، چونكە ئەو بازاڕەیە دەبێتە سەرچاوەی داهات و سەرمایە بۆ بەردەوام بوونی ئەو دەزگا میدیاییانە زامن دەكات .
لەو نێوانەدا شانۆ چ پێگەیەك لەو دوو هاوكێشەیەدا داگیر دەكات ؟ٍ
لەوەی یەكەمیاندا : شانۆ كاتێك دەتوانێت ببێتە سەرچاوەی وروژاندنی میدیاكان كە توانی بە چالاكییە جیاوازەكانی خۆی، بە ئەنجامدانی فیستیڤاڵی شانۆیی جیاوازو كارو بەرهەمی داهێنەرانە زۆرترین بینەر لە دەوری خۆیدا كۆكاتەوە و شانۆ ببێت بە بەشێك لە هەممی رۆژانەی خەڵكی، یاخود شانۆكارەكانی توانییان لە ئاستێكی ناوخۆیی یا نێو دەوڵەتی ژمارەی وا لە داهێناندا تۆمار بكەن كە ببن بە حاڵەتێكی جیاوازو جێگەی سرنج راكێشان لە ناوەوەی كوردستان یا لە دەرەوەی كوردستان، شێوەی لەم بابەتەش هەبووە، بۆیە میدیاكان ناچاری ئەوە دەبن كە بەدوا داچوون بۆ ئەو هەواڵانە بكەن و بە دوای ئەو شانۆكارانەدا بگەڕێن كە دەتوانن كالاكانی خۆیانیان بە هۆیانەوە پێ بە رەواج كەن، بە پێچەوانەشەوە میدیاكان ناچاری ئەوە نین كە كالاكانی خۆیان بە پرسی مردووی تەقلیدی پڕ كەنەوە كە نە هیچ هەڵوێستەیەك بۆ خەڵكی دروست دەكەن، نە هیچ رەواجێك لە رووی داهاتەوە، كەواتە وروژاندنی خەڵكی و پەیدا كردنی بازاڕ بۆ میدیاكان لە سەر ئاستی بژاڤی شانۆیی و داهێنانی شانۆیی وەستاوە، چەند ئەوەندەی ئاستی داهێنان بەرزو شكۆمەند بێت ئەوەندە شانۆ دەبێتە سەرچاوە بۆ میدیاكان، چەند ئەوەندەش تەقلیدی و سڕبوو بێت ئەوەندە لە میدیاكاندا فەرامۆش دەكرێن، وەك ئەو فەرامۆشییەی كە ئێستاكە ئێمە لە میدیاكانی خۆماندا هەستی پێ دەكەین.
لە هاوكێشەی نوێ ی میدیای نا حكومی و ناحزبی دا كە خاوەنی بەرفرەوانترین قەوارەی كۆمەڵگان ئەو دوو سێكتەرە دەخرێتە پێشەوەی سێكتەرەكانی تر، كە رەنگە لە میدیای حكومی و میدیای حزبی دا چونكە سەرچاوەی داهاتیان لە سەر بازاڕ نەوەستاوەو ئامانج گەیاندنی كۆمەڵێ گوتاری تایبەتیە كە پەیوەستە بە دەرخستنی چالاكییەكانی حكومەت یا گەیاندنی پەیامی حزبێك رەنگە ئاراستەكانیان لێك جودا بێت،
شانۆ لەو نێوەندەدا كەمتر لە كالاكانی تر دەتوانێت شوێنی خۆی لەو نێوەندەدا بكاتەوە، ئەگەر پشت بە خۆی نەبەستێت و بە گشتی میدیاكان ناچار نەكات بە بەرهەمەكانی شوێنی بۆ بكەنەوە . . بەڵام ئایا شانۆی ئێمە تا ئێستا نەگەیشتۆتە ئەو ئاستە كە میدیاكان بە دوای خۆیدا راكێشێ بە دەگمەن نەبێت ؟ بۆیە هەمیشە لە میدیاكانی ئیمە بە گشتی هەست بە بۆشاییەك دەكەیت ناوی شانۆیە.
بەڵام ناشێت میدیاكانی ئێمە ئەوەیان لە بەرچاو نەبێت نەخشەیەكیان نەبێت بۆ داڕشتنی بنەماكانی دروست بوونی كۆمەڵگەیەكی مەدەنی كە شانۆ یەكێكە لە توخمە ریشەییی و بنەڕەتییەكانی، راستە كە ئەوان پتر بە دوای ئەو مژارو سێكتەرانەدا دەگەڕێن كە بازاڕ بۆ كەرەستەكانیاندا پەیدا دەكەن،یا جۆرێك لە وروژاندن بۆ شەقام دروست بكەن،كە رەنگە هەردوو ئەو رەگەزانە بۆ ئەوان لە شانۆدا بەو راددەیە فەراهەم نەبێت ..بەڵام ئەوەمان لە بیر نەچێت كە كەسانێكیش هەن لە شانۆدا پێویستیان بە مەعریفەیەكی شانۆیی هەیە، شانۆ كۆڵەگەیەكی هەرە مكۆمی دروست بوونی كۆمەڵگایێكی مەدەنیە، كە میدیاكان بەرپرسن لە گەشەپێدان و دەوڵەمەند كردنی ئەو مەعریفەیە، هەموو پرۆسە نیشتمانی و نەتەوەیی و شارستانیەكان مەرج نیە هەر تەنها بە مەنزورێكی ئابووری و بازرگانی تەماشا بكرێت، شانۆ كەرەستەیەكی بازاڕی نیە بۆ سوود وەرگرتن یا زیان لێ كەوتن، یا سێكتەرێك نیە بۆ ئیستهلاكی وەك ئەو مژارانەی ئەمڕۆكە بە سەر زۆربەی رووپەڕی گۆڤارو رۆژنامەكانی ئێمەدا زاڵن، نا شانۆ پرسێكە پەیوەست بە رەگەزەكانی دروست بوونی شارستانیەت و بوژانەوەی فیكرو هوشیاریی كۆمەڵایەتی و پەرەسەندتی فەلسەفەی جوانیی، شانۆ هەمیشە وەك هونەر وەزیفەی خۆی لە پرۆسە نەتەوەیی و نیشتمانی و كۆمەڵایەتیەكاندا دەبینێت، كەمتر نیە لە زۆر لەو مژارانەی كە ناتوانن وەك شانۆ ببن بەو ئامرازانەی شانۆ دەگوازنەوە بۆ قۆناغێكی پێشكەوتووی كۆمەڵایەتی ..میدیاكان ناشێت بۆ شانۆ ئەوەیان لە بیر بچیتەوە كە ئەگەر ئەوان هاندەر بن بۆ گەشەسەندنی هوشیاریی و مەعریفەی شانۆیی، رەنگە شانۆش ئەو گۆڕانكارییانەی بە سەر دابێت كە كۆمەڵگا چاوەڕوانی دەكات .
میدیاكانی ئێمە بە گشتی تا ئێستا نەیانتوانییووە هاوسەنگیك دروست بكەن لە دابەش كردنی تەوەرەكانیاندا، بە شێوەیەك كە بتوانن بۆشاییە زەقەكانی كولتووری نیشتمانیمانی تێدا پڕ بكرێتەوەو هاوسەنگیەكە لە نێوان تێكڕای بوارەكاندا پارێزراو بێت،بەڵكو ئەوان قورسایی هەرە گەورەیان خستۆتە سەر سیاسەت، هۆكاری هەرە سەرەكیش بۆ ئەو بایەخ دانە زۆرە بە سیاسەت، ئەو هەلو مەرجە ئاڵۆزو ئایندە پڕ لە تەمو مژەیە كە خەڵكی تێیدا سەرقاڵ كردووە لە لایەك و بەرز بوونەوەی ریتمی بیرورای ئازادە كە بە رێژەیەكی زۆر جیا جیا تەشەنەی كردووە و خەڵكی لە پەنجەرەی ئەو میدیایانەوە لە چاوەڕوانی ئەو تیشكانەن كە وزەیەكی نوێ بە جەستەو خوێنیان دەبەخشێ، یاخود وێنەیەك لە ئومێدیان نیشان دەدات كە ئەوان زۆر جاران لە نێو تەمو مژی رووداوەكاندا بە روونی نایبینن.
زۆر جارانیش چونكە شانۆی كوردی ناتوانێت بەو دەسەڵاتەی لە بەر دەستی دایە خۆی بكات بە پرسێكی وروژێنەری كۆمەڵگا و راكێشانی تیشكی میدیایی بە دەوری خۆیدا، ئەویش وەك زۆر لە میدیاكان دەبێتە سێكتەر بۆ بە پەراوێز خستنی، بۆیە بیرو رایەك هەیە پێی وایە كە تا ئێستا شانۆ نەیتوانییووە ببێت بە پارچەیەك لە هەممی رۆژانەی خەڵك و بایەخ پێدانییان،دیارە میدیاكانیش بە دوای ئەو سەرچاوانەدا دەگەڕێن كە جێگەی گرنگی پێدانی خەڵكە، بۆیە ئەگەر شانۆ لای خەڵك جێگەی بایەخ پێدان نەبێت، ئەوە میدیاكان هەر كارێك بۆ شانۆ بكەن،نابنە جێگەی بایەخی پێدانی خەڵكیش ..چونكە كاتێك خەڵك بە دوای شانۆدا وێڵ دەبێت كە شانۆ وەڵامی پرسیارەكانی بداتەوەو لەو هەلو مەرجە تەنگەتاوەی تێیدا دەژیت تینوویەتی بشكێنێ، ئەو كاتە میدیا ئەهلیەكانیش ناهەقیان نابێت ئەگەرشانۆیەك فەرامۆش بكەن كە خواستی خەڵك بەدی نێنن، لە هەمان كاتیشدا بازاڕ یان بۆ پەیدا نەكەن .
دەبێت شانۆكارانی ئێمە هەمیشە بە دوای وەڵامی ئەو پرسیارەدا بگەڕێن كە بۆچی میدیاكانی ئێمە شانۆ فەرامۆش دەكەن ؟! ئەگەر بە شێوەیەكی زانستی و مەعریفی ئەو وەڵامانەیان دەسكەوت ئەوە بە ئاسانی دەتوانن لەوە بگەن كە چۆن دەتوانن میدیاكان بە دوای خۆیاندا راكێشن .
ناتوانین خۆمان لەوەدا هەڵبوێرین كە یەكێك لە ئامانجە سەرەكییەكانی میدیا ئەهلیەكان ئامانجێكی ئابووریی و بازرگانیە بۆ بەردەوام بوونی ئەو میدیایانە و دابین كردنی خەرجییەكانی، ئاستی بەرزی و نزمی زامن بوونی ئەو ئابوورییەش لە و بابەت و رێكلامانە دایە كە لە دامێنی گۆڤارو رۆژنامەكانیاندا بڵاوی دەكەنەوە، كە زۆرترین كڕیار و خوێنەر لە دەوری خۆیاندا كۆ دەكەنەوە، بۆیە پرسێكی شانۆیی بۆ ئەوان بە قەد راپۆرتێك نیە كە دەربارەی دانو نەدانی موچەو گۆڕانكاری لە پاشەكەوت پرسە سیاسییە هەنووكەییەكان لەو میدیایانەدا دەوروژێندرێن .
- زۆرینەی دەستەی كارگێڕی ئەو میدیا ئەهلیانەش كەسانی سیاسین و كەمتر مەیلی هونەرییان هەیە بۆیە كە متریش بیر لە بڵاو كردنەوەی پرسە هونەرییەكان دەكەنەوە، ئەمە وێڕای ئەوەی ئەوان مەزەندەی ئەوە دەكەن كە سەنگ و بەهای رۆژنامەو گۆڤارەكانیان لە نێوەندە سیاسسەكاندا بەو مۆركە سیاسیییەوەیە و ناتوانن لە رێگەی هونەر ئەو سەنگ و بەهایە لەو نێوەدانەدا بەدی بێنن، تەنانەت زۆر لە نووسەرو شاعیرو چیرۆك نووس ورەخنەگرو هونەر نووسی باش بۆ چاوی رەشی سیاسەت دەستییان لە پسپۆری خۆیان بەرداو بوونە كۆلكە سیاسی . چونكە بە مەزەندەی خۆیان نووسینی ئەدەبی و هونەریی پلەو پایەیان پێ نابەخشێت سیاسەت نەبێت .
هەموو ئەمانە مانای ئەوە نیە كە ئەو میدیا ئەهلییانە پرسە هونەرییەكان بە تەواوی فەرامۆش بكرێن و خوێنەری نوخبە لە بیر بكەن كە بەشێك لە كۆمەڵگا دەگرنە خۆیان، بە تایبەت قوتابیە ئەكادیمییەكان و هونەرمەندان و هەوادارانی هونەر، كە بە حەسرەتی خوێدنەوەی ئەو بابەتە پسپۆریانەن كە دەبنە قەیران لە میدیا ئەهلیەكاندا،ئەگەرچی من پێم وایە بایەخ دان یا بایەخ پێنەدانی میدیا ئەهلیەكان بە شانۆ بە بڕیار نابێت و ئەگەر ئەو هەلو مەرجە نێتە پێشەوە كە بوونی شانۆ لەو میدیایانە نەبێتە زەرورەت و پێداویستی راستەقینەی خەڵكی، تا بزافی شانۆییش بەم شێوە مردووە بێت حەماس و كەفو كۆڵی قسە كردن لە سەر شانۆ ئەو گڕو تینەی تێناكەوێت كە شانۆ ببێتە دیاردە لە گۆڤارو رۆژنامەكاندا
